
Giải quyết tranh chấp luôn là vấn đề nóng và được sự quan tâm sâu sắc của các doanh nghiệp trong nước và nhà đầu tư nước ngoài. Nội dung bài viết chúng tôi xin trình bày những vấn đề nên cân nhắc trước và sau khi đầu tư.
Nội dung
Nội dung:
ISDS là gì
Hệ thống giải quyết tranh chấp giữa nhà đầu tư và nhà nước ( ISDS Investor-state dispute settlement) là một hệ thống mà qua đó các nhà đầu tư có thể kiện các quốc gia về các hành vi phân biệt đối xử. ISDS là một công cụ của luật quốc tế công cộng và nó bao gồm một số hiệp ước đầu tư song phương , trong các hiệp ước thương mại quốc tế nhất định.
Giai đoạn xem xét đầu tư:
Nhân công giá rẻ – Thị trường – Địa chính trị – Giao thông Vận tải – Lợi ích
Bất kể nhà đầu tư nào đều dựa trên 05 tiêu chí trên để xem xét trước khi quyết định đầu tư tiếp đó là câu hỏi được đặt ra là : CƠ CHẾ BẢO HỘ ĐẦU TƯ như thế nào?
– Cơ chế bảo hộ đầu tư dành cho các nhà đầu tư trong nhiều Hiệp định Bảo hộ Đầu tư (IPAs) khác nhau có thể dễ dàng bị bỏ qua
– Theo IPAs nhà đầu tư nước ngoài có quyền sử dụng các cơ quan tài phán quốc tế để giải quyết các tranh chấp về đầu tư, cụ thể là cơ chế ISDS
Giai đoạn trước đầu tư:
LỰA CHỌN QUỐC TỊCH
- Việt Nam đã ký kết 67 Hiệp định đầu tư song phương (BITs) và 25 Hiệp định bao gồm các điều khoản bảo hộ đầu tư (TIP-IPAs).
- Mỗi IPA đưa ra một mức độ bảo hộ đầu tư khác nhau.
- Nhà đầu tư, đặc biệt là các công ty đa quốc gia, có thể lựa chọn quốc tịch đầu tư của họ tại Việt Nam (ví dụ: công ty đa quốc gia của Hoa Kỳ sử dụng công ty con tại Nhật Bản hoặc Pháp để đầu tư vào Việt Nam).
- Các nhà đầu tư nên xem xét các điều khoản và điều kiện của IPA để lựa chọn quốc tịch có lợi nhất để đầu tư vào Việt Nam.
Tiêu chí lựa chon IPA
Lựa chọn căn cứ mức độ bảo hộ của IPA với nhà đầu tư / hoạt động đầu tư
TỐT | KHÔNG TỐT |
Định nghĩa rộng về nhà đầu tư/hoạt động đầu tư được bảo hộ | Định nghĩa hẹp về nhà đầu tư/hoạt động đầu tư được bảo hộ |
Không có điều khoản “ngã ba đường” (fork-in-the-road) | Có điều khoản “ngã ba đường” (ngăn chặn việc khởi kiện song song) |
Thời hiệu dài hoặc không có thời hiệu | Thời hiệu ngắn |
Điều kiện để khởi kiện ISDS dễ đáp ứng | Điều kiện để khởi kiện ISDS khó đáp ứng |
Nhiều cơ sở khởi kiện ISDS | Ít cơ sở khởi kiện ISDS |
Định nghĩa về Nhà đầu tư/ Hoạt động đầu tư được bảo hộ:
Định nghĩa rộng
“đầu tư có nghĩa là mọi loại tài sản” (US-VN BTA, Điều 1.1)
“được sở hữu hoặc kiểm soát trực tiếp hoặc gián tiếp bởi các công dân
hoặc công ty” (US-VN BTA, Điều 1.1)
“công ty có nghĩa là bất kỳ pháp nhân nào (…) hoạt động vì hoặc không
vì mục tiêu lợi nhuận,…. sở hữu hoặc kiểm soát bởi nhà nước hoặc tư
nhân” (US-VN BTA, Điều 1.2)
Định nghĩa hẹp
“có những đặc điểm của một hoạt động đầu tư, bao gồm những đặc
điểm như cam kết về vốn hoặc nguồn lực khác, kỳ vọng về sinh lời và lợi
nhuận, hoặc chấp nhận rủi ro (CPTPP, Chương 9, Điều 1)
Thời hiệu & Vi phạm bảo hộ
Phạm vi:
- Không phân biệt đối xử
- Chuyển lợi nhuận / đổi tiền tệ
- Đối xử công bằng & bình đẳng
- Bảo hộ chống quốc hữu hóa
- Giải quyết tranh chấp
Thời hiệu:
Một số IPA mà Việt Nam tham gia quy định không được khởi kiện tại trọng tài quốc tế khi quá thời hiệu nhất định
Hiệp định Đầu tư Toàn diện ASEAN : 03 năm kể từ khi nhà đầu tư lần đầu tiên biết hoặc buộc phải biết về việc vi phạm / tổn thất hoặc thiệt hại
Điều khoản Fork in the road ( ngã ba đường)
Nhà đầu tư khởi kiện phải lựa chon giữa cơ chế ISDS hoặc Tòa án của quốc gia sở tại/cách giải quyết khác quy định trong các cơ chế theo hợp đồng
Ngăn chặn các thủ tục song song nếu một vấn đề đã được giải quyết bởi Tòa án của quốc gia sở tại, thì không thể khởi kiện ISDS
Các điều kiện khởi kiện ISDS
Các điều kiện thường gặp:
- Thông báo về ý định khởi kiện phải được gửi đến nhà nước bị kiện
- Một thời hạn nhất định (thường là 03-06 tháng) đã trôi qua sau khi tiến hành thương lượng và tham vấn tiền trọng tài
- Phải từ bỏ quyền khởi kiện tại cơ quan tài phán ở nước sở tại
Các điều kiện bổ sung:
- Tranh chấp phải liên quan đến số tiền bồi thường hoặc bị quốc hữu hóa
- Nếu nhà đầu tư cá nhân là thường trú nhân của một quốc gia, và đồng thời là công dân của một quốc gia khác, thì không được khởi kiện trọng tài đối với quốc gia mà mình đang mang quốc tịch
Các cơ sở khởi kiện ISDS
Số lượng quyền và phạm vi được bảo hộ của nhà đầu tư được quy định khác nhau tùy theo IPA Ví dụ:
BTA Hoa Kỳ-VN có quy định về nghĩa vụ đối xử quốc gia , nhưng BIT Malaysia-VN không có;
Nghĩa vụ đối xử công bằng và bình đẳng theo CPTPP quy định rõ về sự từ chối công lý, trong khi BIT Hàn Quốc-Việt Nam không có quy định rõ về nội dung này
Các cơ sở khởi kiện ISDS và giới hạn của mỗi cơ sở này là khác nhau trong từng IPA
Tính hợp pháp trong giai đoạn đầu tư
Lưu ý:
- Các IPAs thường có yêu cầu về tính hợp pháp của hoạt động đầu tư (“theo quy định của pháp luật”)
- Hoạt động đầu tư bất hợp pháp sẽ không được bảo hộ
- TUY NHIÊN, hành vi nào được xem là bất hợp pháp và mức độ nghiêm trọng được xem xét thường không rõ ràng
Hoạt động đầu tư bất hợp pháp
Thực tiễn tại ISDS;
- Vi phạm ít nghiêm trọng thì không loại trừ nhà đầu tư khỏi ISDS
- Vi phạm nghiêm trọng: “Nếu nhà đầu tư hành động trái pháp luật, quốc gia sở tại có thể yêu cầu nhà đầu tư sửa đổi hành vi và áp dụng các biện pháp xử lý theo pháp luật của nước sở tại đó
- Tập trung vào yếu tố bất hợp pháp trong giai đoạn “thực hiện” việc đầu tư thay vì các hoạt động sau đó
- Quốc gia bị kiện không thể nêu lý do vi phạm ở giai đoạn “thực hiện” đầu tư, nếu đã không phản đối vi phạm đó
Cách khắc phục tính bất hợp pháp
Sự bất hợp pháp nghiêm trọng trong quá trình “thực hiện” đầu tư sẽ ngăn cản NĐT khởi kiện ISDS
NĐT nên đợi một khoảng thời gian nhất định trước khi khởi kiện ISDS (nếu đã có vi phạm nghiêm trọng) nhằm chứng minh sự không phản đối của quốc gia sở tại
Một giải pháp quan trọng nữa là phải sửa chữa hành vi vi phạm (và đợi thêm một khoảng thời gian), nếu NĐT quyết định khởi kiện ISDS.
Trên là tất cả nội dung chính mà chúng tôi muốn gửi đến bạn đọc nắm rõ, hi vọng bài viết cung cấp thông tin cần thiết
Bạn quan tâm tới những thông tin khác vui lòng đặt câu hỏi phần bình luận chúng tôi sẽ phản hồi và cung cấp thông tin xác thực nhất cho bạn
Xem thêm các bài viết liên quan khác tại đây!
[…] quyết đối với các vụ, việc về kinh doanh, thương mại được quy định trong Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, bao gồm: Thẩm quyền theo vụ việc, thẩm quyền theo cấp, thẩm quyền theo lãnh […]